ข่าวสารทนาย - วิธีการดำเนินคดีผู้บริโภค
ทนายคลายทุกข์ขอนำความรู้ทางกฎหมาย
เกี่ยวกับวิธีการดำเนินคดีผู้บริโภค ของฝ่ายประชาสัมพันธ์
ศาลจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
มานำเสนอให้ท่านที่มีความประสงค์ต้องการฟ้องคดีผู้บริโภคได้ทราบถึงขั้นตอนและกระบวนการในการดำเนินการ
คดีผู้บริโภค เป็นคดีระหว่าง “ผู้บริโภค” / ผู้มีอำนาจฟ้องคดีแทนผู้บริโภค
กับ “ผู้ประกอบธุรกิจ” ซึ่งพิพาทกัน อันเนื่องมาจากการบริโภคสินค้าหรือบริการ และคดีตามกฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดต่อความเสียหายที่เกิดขึ้นจากสินค้าที่ไม่ปลอดภัย หรือคดีแพ่งที่เกี่ยวพันกับคดีข้างต้น ตัวอย่างเช่น
คดีที่ผู้ประกอบธุรกิจธนาคาร-กิจการสาธารณูปโภค-สินเชื่อรูปแบบต่าง ๆ
ฟ้องบังคับให้ลูกค้าชำระหนี้ตามสัญญาต่าง ๆ
ส่วนตัวอย่างที่ไม่ใช่คดีผู้บริโภค เช่น
คดีระหว่างบริษัทขายสินค้ากับพ่อค้าคนกลาง/คดีรถหายในห้างสรรพสินค้า
(เรื่องละเมิด)
เพราะไม่ได้เนื่องมาจากการบริโภคสินค้าหรือบริการ
(เว้นแต่จะได้เก็บค่าจอดรถด้วย)
คดีใดเป็นคดีผู้บริโภค
ย่อมมีวิธีพิจารณาคดีที่ยืดหยุ่นมีผลที่แตกต่างกับคดีแพ่งหลายประการ
เช่น
ศาลสั่งให้แก้ไขข้อผิดระเบียบ/ผิดหลงของคู่ความได้ ยกเว้น “แบบ” การฟ้องร้องคดีและใช้สำเนาเอกสารหรือสืบพยานบุคคลได้
ขยายอายุความความเสียหายที่ต้องใช้เวลาแสดงอาการออกเป็น 3 ปี (มาตรา 9-16)
-
ในกรณีที่มีปัญหาว่าคดีใดเป็นคดีผู้บริโภคหรือไม่
ภายในก่อนวันนัดพิจารณาคู่ความหรือศาลอาจส่งคำฟ้อง คำให้การ รายงานกระบวนพิจารณาไปทางโทรสาร เพื่อขอให้ประธานศาลอุทธรณ์ (กลาง) เป็นผู้วินิจฉัย (เป็นที่สุด) -แต่ไม่กระทบถึงกระบวนพิจารณาใด ๆ
ที่ได้กระทำไปก่อนที่จะมีคำวินิจฉัย (มาตรา 8)
ลักษณะพิเศษของคดีผู้บริโภค
พ.ร.บ.วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค
พ.ศ. 2551
ได้บัญญัติให้มีระบบวิธีพิจารณาคดีที่เอื้อต่อการใช้สิทธิเรียกร้องของผู้บริโภคขึ้น
เพื่อให้ผู้บริโภคที่ได้รับความเสียหายได้รับการความเสียหายได้รับการแก้ไขเยียวยาด้วยความรวดเร็ว ประหยัด และมีประสิทธิภาพ ในขณะเดียวกัน เป็นการส่งเสริมให้ผู้ประกอบธุรกิจหันมาให้ความสำคัญต่อการพัฒนาคุณภาพของสินค้าและบริการที่ดียิ่งขึ้น
พ.ร.บ.วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค
พ.ศ. 2551
(ซึ่งมีผลใช้บังคับในวันที่ 24 สิงหาคม 2551) &
ข้อกำหนดของประธานศาลฎีกาว่าด้วยการดำเนินกระบวนพิจารณาและการปฏิบัติต่อหน้าที่ของเจ้าพนักงานคดีในคดีผู้บริโภค
พ.ศ. 2551
ได้กำหนดรายละเอียดวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค
แตกต่างจากประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง หลายประการ
(ไม่ให้กับคดีแพ่งเกี่ยวเนื่องกับคดีอาญา)
ดังต่อไปนี้
การยื่นฟ้องคดีผู้บริโภค
การยื่นคำฟ้อง
/คำให้การ
คู่ความอาจกระทำด้วยวาจาผ่าน “เจ้าพนักงานคดี” ก็ได้
ให้เจ้าพนักงานคดีดำเนินการเพื่อให้มีการจดบันทึกรายละเอียดแห่งคำฟ้อง แล้วให้โจทก์ลงลายมือชื่อ
ทั้งนี้ให้โจทก์เสนอพยานหลักฐานที่เกี่ยวข้องเท่าที่ทำได้มาพร้อมกับคำฟ้อง
ให้เจ้าพนักงานคดี
ช่วยเหลือในการจัดทำคำฟ้องตามสมควรแก่กรณี
รวมทั้งให้ตรวจสอบสถานการณ์เป็นนิติบุคคล/ภูมิลำเนาของคู่ความ
(ให้ระบุสถานที่ที่สามารถติดต่อได้โดยสะดวกและหมายเลขโทรศัพท์ของคู่ความไว้ด้วย) แต่ทั้งนี้ต้องไม่มีลักษณะเป็นการกำหนดรูปคดีทำนองเดียวกับการปฏิบัติหน้าที่ของทนายความ
(ตั้งสำนวนปกสีฟ้าขนาด A4)
ในกรณีที่โจทก์ยื่นคำฟ้องเป็นหนังสือ คำฟ้องไม่ถูกต้องขาดสาระสำคัญในบางเรื่อง เจ้าพนักงานคดี อาจให้คำแนะนำโจทก์ เพื่อจัดทำคำฟ้องให้ถูกต้องครบถ้วน และศาลก็อาจให้แก้ไขคำฟ้องให้ถูกต้อง/ชัดเจนขึ้นก็ได้(มาตรา
19-21,26,ข้อกำหนดฯ ข้อ 6-8)
- ในกรณีที่ผู้ประกอบธุรกิจจะฟ้องผู้บริโภคเป็นคดีผู้บริโภคและผู้ประกอบธุรกิจมีสิทธิเสนอคำฟ้องต่อศาลที่ผู้บริโภคมีภูมิลำเนอยู่ในเขตศาลต่อศาลอื่นได้ด้วย
ให้ผู้ประกอบธุรกิจเสนอคำฟ้องต่อศาลที่ผู้บริโภคมีภูมิลำเนาอยู่ในเขตศาลได้เพียงแห่งเดียว
(มาตรา 17)
-
ผู้บริโภค/ผู้มีอำนาจฟ้องคดีแทนผู้บริโภค สามารถฟ้องคดีโดยได้รับการยกเว้นค่าฤชาธรรมเนียมทั้งปวง
(รวมทั้งค่านำส่งหมายเรียกและสำเนาคำฟ้อง)
แต่ถ้าผู้บริโภคฯ นำคดีมาฟ้องโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร
เรียกค่าเสียหายเกินสมควร
ประพฤติตนไม่เรียบร้อยฯ
ศาลสั่งให้ชำระค่าฤชาธรรมเนียมที่ได้รับการยกเว้นทั้งหมดแต่บางส่วนภายในเวลาที่กำหนดก็ได้ หากไม่ปฏิบัติตามศาลมีอำนาจสั่งจำหน่ายคดี
(มาตรา 18)
การนัดพิจารณา
- เมื่อศาลมีคำสั่งรับคำฟ้องแล้ว ให้ศาลกำหนดวันนัดพิจารณาโดยเร็ว แต่ต้องไม่เกิน 30 วัน
และออกหมายเรียกจำเลยให้มาศาลตามกำหนดนัดเพื่อพิจารณาไกล่เกลี่ยให้การ และสืบพยานในวันเดียวกันและสั่งให้โจทก์มาศาลในวันนัดพิจารณานั้นด้วย
- การส่งหมายเรียกและสำเนาคำฟ้อง ศาลอาจสั่งให้ส่งทาง ป.ณ.ลงทะเบียนตอบรับ/ทางเจ้าพนักงานศาลโดยสั่งให้ปิดหมายและย่นระยะเวลาให้มีผลบังคับใช้ได้ทันที/ภายในระยะเวลาที่กำหนด
(ก่อนครบ 15 วันตาม ป.วิ.พ. มาตรา 79) ก็ได้ ทั้งนี้ให้ส่งคำแนะนำเกี่ยวกับวิธีปฏิบัติและผลแห่งการที่ไม่มาศาลในวันนัดพิจารณาให้จำเลยทราบด้วย
(มาตรา 24, ข้อกำหนดฯ ข้อ 9-11)
กรณีคู่ความไม่มาศาลในวันนัดพิจารณา
- ในวันนัดพิจารณา ถ้าโจทก์ไม่มาในวันนัดพิจารณาให้ถือว่า
โจทก์ไม่ประสงค์จะดำเนินคดีต่อไป
ให้ศาลสั่งจำหน่ายคดีออกเสียจากสารบบ (เว้นแต่ตามพฤติการณ์จะเห็นสมควรให้พิจารณาและชี้ขาดตัดสินคดีนั้นไปฝ่ายเดียวโดยให้ถือว่าโจทก์ขาดนัดพิจารณา), หากจำเลยได้รับหมายเรียกแล้วไม่มา ถ้าไม่ยื่นคำให้การไว้ถือว่าจำเลยขาดนัดพิจารณา
(มาตรา 27)
ถ้าคู่ความไม่มาศาลในวันนัดอื่นที่มิใช่วันนัดพิจารณา
ให้ถือว่าสละสิทธิดำเนินกระบวนการพิจารณาของตน
และทราบกระบวนพิจารณาในนัดนั้นด้วยแล้ว(มาตรา28)
การดำเนินคดีในวันนัดพิจารณา
ในวันนัดพิจารณาเมื่อคู่ความมาพร้อมกันให้เจ้าพนักงานคดี/ผู้ประนีประนอมประจำศาล
(หรือบุคคลที่คู่ความตกลงกัน) ทำการไกล่เกลี่ยช่วยเหลือให้คู่ความได้เจรจาบรรลุถึงข้อตกลงร่วมกัน, ถ้ายังไม่สามารถตกลงกันได้
และเห็นควรเลื่อนการนัดพิจารณา
ก็ให้ทำรายงานเสนอต่อศาลเพื่อขออนุญาตเลื่อนการนัดพิจารณาได้ไม่เกิน 3
ครั้ง ครั้งละไม่เกิน 7 วัน
เพื่อประโยชน์ในการกำหนดประเด็นข้อพิพาทและสืบพยานศาลให้เจ้าพนักงานคดี
สอบถามข้อเท็จจริงเบื้องต้นจากคู่ความ
แล้วจัดทำรายงานสรุปข้อเท็จจริงและประเด็นข้อพิพาทเสนอต่อศาลโดยเร็ว (มาตรา
25,ข้อกำหนดฯ ข้อ 14-18 ,ตั้งสำนวนปกสีชมพู)
ผู้ประกอบธุรกิจมี “ภารการพิสูจน์” ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการผลิต การประกอบ การออกแบบ ส่วนผสม
การให้บริการที่อยู่ในความรู้เห็นโดยเฉพาะของฝ่ายผู้ประกอบธุรกิจ (มาตรา
29)
ผู้ประกอบธุรกิจมี “ ภาระการพิสูจน์” ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการผลิต
การประกอบ การออกแบบ ส่วนผสมการให้บริการ ที่อยู่ในความรู้เห็นโดยเฉพาะของฝ่ายผู้ประกอบธุรกิจ
(มาตรา 29)
การสืบพยานหลักฐาน
ก่อนสืบพยานให้ศาลแจ้งประเด็นข้อพิพาท
ภาระการพิสูจน์ในแต่ละประเด็น และลำดับก่อนหลังให้คู่ความทราบ (มาตรา 32)
ศาลมีอำนาจเรียกพยานหลักฐานมาสืบได้เอง
โดยอาจสั่งให้ เจ้าพนักงานคดี
ตรวจสอบรวบรวมพยานหลักฐานอันเป็นประเด็นแห่งคดี ตรวจสอบกระบวนการผลิต
ตรวจพิสูจน์สินค้าหรือความเสียหายอันเกิดจากการบริโภค / รายละเอียดฯ
เกี่ยวกับผู้ประกอบธุรกิจ รวมทั้งประสานงานหรือเรียก ส.ค.บ.
หน่วยงาน หรือบุคคลที่เกี่ยวข้องมาให้ข้อมูล / ส่งพยานหลักฐาน
เพื่อประกอบการพิจารณาพิพากษาได้ (มาตรา 33, ข้อกำหนด ฯ ข้อ 20-21)
ให้ศาลเป็นผู้ซักถามพยาน
(อาจใช้ข้อมูลจากรายงานของเจ้าพนักงานคดีเป็นแนวทางในการซักถามพยาน)
คู่ความ/ทนายจะซักถามพยานได้ต่อเมื่อได้รับอนุญาตจากศาล
ศาลอาจให้เจ้าพนักงานคดี ตรวจสอบความถูกต้องสมบูรณ์ของข้อความที่บันทึกภาพ
/ เสียงการเบิกความ-จัดทำสำเนาเป็นลายลักษณ์อักษร, ให้เจ้าพนักงานคดีช่วยตรวจสอบและดูแลให้คู่ความดำเนินคดีไปตามขั้นตอนของกฎหมาย
หากพบข้อบกพร่องก็ให้รายงานศาลพร้อมด้วยแนวทางแก้ไขโดยเร็ว (มาตรา 34 ข้อกำหนดฯ
ข้อ 22-24)
วิธีการชั่วคราวก่อนพิพากษา
การสั่งวิธีการชั่วคราวก่อนยื่นฟ้องคดี ศาลอาจให้เจ้าพนักงานคดีตรวจสอบข้อเท็จจริงและทำความเห็นเกี่ยวกับวิธีการชั่วคราวที่เหมาะสม
นอกจากวิธีการชั่วคราวตาม ป.วิ.พ. ศาลอาจสั่งให้ผู้ประกอบธุรกิจกระทำการ /
ห้ามกระทำการเพื่อบรรเทาความเสียหาย
ป้องกันเหตุที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่คู่ความ / ผู้บริโภคเป็นส่วนรวม
เช่นประกาศให้ผู้บริโภคทราบข้อมูลโดยถูกต้องครบถ้วน ให้จำหน่ายสินค้า /
บริการภายให้เงื่อนไขที่ศาลเห็นสมควร
ทั้งนี้ให้ศาลสั่งเท่าที่จำเป็นและไม่เกินสมควรแก่กรณีโดยคำนึงถึงผลกระทบทางเศรษฐกิจและประโยชน์ในการคุ้มครองผู้บริโภคโดยรวม
(มาตรา 56-63, ข้อกำหนดฯ ข้อ 25-27)
คำพิพากษา
/ คำสั่งชี้ขาดตัดสินคดี
ศาลให้เจ้าพนักงานคดีตรวจสอบข้อเท็จจริงและทำความเห็นเพื่อประกอบการทำคำพิพากษา
/ คำสั่ง โดยต้องให้คู่ความทุกฝ่ายทราบ และไม่ตัดสิทธิคู่ความในอันที่จะโต้แย้งคัดค้าน
(ข้อกำหนด ฯ ข้อ 28)
ศาลอาจกล่าวในคำพิพากษาหรือคำสั่งว่า
สงวนไว้ซึ่งสิทธิที่จะแก้ไขคำพิพากษา ฯ ในกรณีความเสียหายเกิดขึ้นแก่ร่างกาย
สุขภาพ หรืออนามัย ภายในระยะเวลาที่กำหนดแต่ไม่เกิด 10 ปี (มาตรา 40)
ศาลอาจพิพากษาให้ผู้ประกอบธุรกิจเปลี่ยนสินค้าใหม่ให้ผู้บริโภค
แทนการแก้ไขซ่อมแซมสินค้าที่ชำรุดบกพร่องได้ (มาตรา 41)
ถ้าผู้ประกอบธุรกิจเจตนาเอาเปรียบโดยไม่เป็นธรรม
จงใจประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง
ทำการฝ่าฝืนต่อฐานะผู้มีอาชีพหรือธุรกิจอันย่อมเป็นที่ไว้วางใจของประชาชน
ศาลมีอำนาจพิพากษาสั่งให้ผู้ประกอบธุรกิจจ่ายค่าเสียหายเพื่อการลงโทษเพิ่มขึ้น
(ไม่เกิน 2 เท่า / 5 เท่า ถ้าค่าเสียหายที่แท้จริงไม่เกิด 50,000 บาท)
จากจำนวนค่าเสียหายที่แท้จริง – มาตรา 42)
อุทธรณ์
– ฎีกา
ให้อุทธรณ์คำพิพากษาหรือคำสั่งในคดีผู้บริโภคไปยังศาลอุทธรณ์
(ภาค) แผนกคดีผู้บริโภคภายใน 1 เดือน
ห้ามมิให้อุทธรณ์ในปัญหาข้อเท็จจริงในคดีผู้บริโภคที่มีทุนทรัพย์ไม่เกิน 50,000
บาท เว้นแต่ศาลอุทธรณ์ฯ จะอนุญาต, คำพิพากษาของศาลอุทธรณ์ฯ ให้เป็นที่สุด (มาตรา 46-50)
คู่ความอาจยื่นคำร้องต่อศาลฎีกา
เพื่อขออนุญาตอนุญาตให้ฎีกาในปัญหาข้อเท็จจริงในคดีที่มีทุนทรัพย์เกิน 200,000 บาท
/ ในปัญหาข้อกฎหมาย ซึ่งเกี่ยวพันกับประโยชน์สาธารณะ /
เป็นปัญหาสำคัญที่ศาลฎีกาควรวินิจฉัย (มาตรา 51-55)
ขอขอบคุณข้อมูลจากศาลจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
